تحلیل و سنجش وضعیت سلامت با رویکرد برنامه ریزی شهری مورد پژوهش: کلانشهر مشهد

با گسترش روند شهر نشینی نهایتاً کره زمین به سمت تبدیل شدن به یک جهان شهری می رود و شهرها به مراکزی تبدیل خواهند شد که نه تنها سرنوشت بشریت بلکه آینده زیست را در کره خاکی رقم خواهند زد. درکنار مزایای اقتصادی و اجتماعی شهرها _ بویژه کلانشهر ها_ آثار سوء حاصل از رشد روزافزون جمعیت، شیوه های زندگی شهرنشینی، منابع طبیعی محدود، گسترده تر شدن ابعاد تخریب ها و آلودگی های زیست محیطی، ناکافی بودن خدمات و زیر ساخت ها، بیکاری و فقر، بافت های فرسوده شهری، سکونت غیر رسمی و ... زمینه وسیعی از عوامل تهدیدکننده سلامت انسان و کیفیات زندگی شهروندان را در شهرها - عمدتا در کشورهای در حال توسعه - فراهم کرده است. دراین شرایط سیاست های برنامه ریزی شهری برخواسته از مفاهیم سلامت، به صورت غیر مستقیم و درحد بالایی تامین سلامتی شهروندان را به همراه خواهد داشت. به طوریکه سلامت و رفاه مردم یک شهر شاخص مهمی برای نشان دادن میزان موفقیت سیاستهای توسعه پایدارآن شهر است. از طرفی دیگر فلسفه نوین سلامت، مفهوم سلامت را دارای ابعادی گسترده که بسیاری از شئونات زندگی انسان با محیط پیرامون ( نظیر مسائل زیست محیطی، کالبدی، اجتماعی و اقتصادی ) آن را در بر می گیرد، می داند و سلامت را به عنوان یک هدف مرکزی در حوزه های مختلف برنامه ریزی مرتبط با توسعه، مورد تاکید قرار داده است. مورد غفلت قرار گرفتن ارتباط تنگاتنگ سلامت و برنامه ریزی شهری، جهت نیل به هدف ارتقاء سلامت شهروندان بررسی سلامت از رویکرد برنامه ریزی شهری را از ضرورتی دوچندان برخوردار کرده است. دراین رساله با هدف بررسی چگونگی تحلیل و سنجش وضعیت سلامت با رویکرد برنامه ریزی شهری، سعی بر آن بوده است که با بررسی و مطالعه ادبیات مرتبط و تجربیات جهانی و در نظرگرفتن شرایط بومی، شاخص های تاثیرگذار بر سلامت شناسایی و استخراج گردد و با بکارگیری مدل تحلیل متناسب با هدف پژوهش، تحلیل و سنجش وضعیت سلامت در محدوده مورد مطالعه صورت گیرد. رویکرد"کلی نگری"سلامتی که بر تاثیرگذاری تمامی عوامل محیطی، اجتماعی، اقتصادی، کالبدی برسلامت تاکید دارد، انتخاب شد.و مدل تحلیل تحقیق بر پایه مدلی تلفیقی مبتنی بر روش تحلیل سلسله مراتبی a.h.p در تحلیل های غیر فضایی جهت تعیین وزن اهمیت شاخص ها، و روش روی هم گذاری لایه ها به همراه بکارگیری ابزارهای تحلیل فضایی سیستم اطلاعات جغرافیایی(gis) در تحلیل های فضایی جهت ارزیابی تلفیقی شاخص ها و پهنه بندی تهدید سلامت، بنا شد. در نهایت پس از انجام تحلیل های فضایی و آماری مربوطه، نتایج نشان داد بیش از 12.5درصد محدوده کلانشهر مشهد در حالت بیشینه تهدید و تهدید نسبتا بالا، 16.5درصد پهنه های با حالت تهدید متوسط، بیش از 29 درصد حالت تهدید نسبتا کم و حدود 41 درصد حالت کمینه تهدید را شامل می شود. و بیشترین شدت نسبی تهدید سلامت نیز در پهنه شمال شرقی شهر است و وجود رابطه معنادار بین شاخص های محیطی، کالبدی و اجتماعی- اقتصادی و وضعیت سلامت شهر تائید شد.